Zamki zatrzaskowe (samoligaturujące) w aparatach ortodontycznych

Pytanie nadesłane do redakcji

Zamki zatrzaskowe (samoligaturujące) w aparatach ortodontycznych. Czy zamki samoligaturujące są lepsze od innych?

Odpowiedziała

lek. stom. Wioletta Bereziewicz
Zakład Epidemiologii i Badań Populacyjnych IZP UJCM w Krakowie
Zakład Stomatologii Zintegrowanej IS UJCM w Krakowie
Europejskie Centrum Profilaktyki w Krakowie

Zamki samoligaturujące, czyli zamki zatrzaskowe (self-lingating bracket) różnią się od innych tym, iż nie wymagają one zakładania drucianych lub elastycznych ligatur dookoła skrzydełek zamka w celu utrzymania w nim łuku. Dzięki temu możliwa jest oszczędność czasu pracy lekarza (ryc. 1 a, b).^1,2 W latach 70. XX wieku ligatury druciane zaczęto coraz częściej zastępować modułami elastycznymi, które są łatwiejsze i szybsze do zakładania (ryc. 1 b).¹

Można też stosować blokady (zatrzaski) wbudowane w sam zamek w celu utrzymania łuku (ryc. 1 a).¹ Zamki zatrzaskowe w porównaniu z zamkami konwencjonalnymi pozwalają na znaczną redukcję oporu tarcia podczas ślizgania.^1,3 Siła, z którą łuk jest utrzymywany w zamku, jest głównym determinantem siły tarcia, a zatrzask utrzymuje drut bez dociskania go do dna szczeliny zamka.¹ Oryginalny zatrzask działa lepiej, kiedy stosujemy łuki stalowe, natomiast jeśli stosowane są druty superelastyczne, nie ma potrzeby uzyskiwania dodatkowej sprężystości, która pochodzi z blokady, i wtedy sztywniejsza blokada może być bardziej korzystna.¹

Dzięki zastosowaniu zamków samoligaturujących możemy uzyskać:

• krótszy czas leczenia
• mniej wizyt kontrolnych
• łatwość utrzymania higieny jamy ustnej.

Należy jednak pamiętać, iż to, co jest korzystne dla mechaniki ślizgowej zamykania szpar, jest nieodpowiednie przy zamykaniu szpar bez tarcia.¹ Pomimo wielu zalet, o których się czyta, warto też być świadomym słabych stron ww. zamków, gdyż są sytuacje, kiedy zatrzask może nie utrzymywać łuku na miejscu wystarczająco mocno, by stworzyć odpowiednie momenty zapobiegające wychyleniu zęba, w przypadku kiedy stosowane są pętle zamykające. Przy sztywnym zatrzasku może też być trudno dokładnie wprowadzić grube druty.¹

Klasyczne zamki w technice "edgewise" (tarciowej), które są znane i stosowane na całym świecie, stanowią rezultat stopniowego rozwoju w zakresie ich projektowania, wytwarzania i doświadczeń klinicznych.⁴ Producenci wciąż udoskonalają nowe zamki, dążąc tym samym do zaoferowania takiego rozwiązania, które pozwoli na pełną kontrolę ruchu zęba we wszystkich płaszczyznach.⁴

W opinii ekspertów w dziedzinie ortodoncji zdania są podzielone i nie można jednoznacznie odpowiedzieć, że zamki samoligaturujące są lepsze od klasycznych, gdyż każde z nich mają swoje wady i zalety.

Ryc. 1a. Zamek samoligaturujący ząb 15 w szczęce (fot. W. Bereziewicz)

Ryc. 1b. Zamek z ligaturą elastyczną ząb 46 w żuchwie (fot. W. Bereziewicz)