Pytanie nadesłane do redakcji
Witam! Od jakiegoś czasu nurtuje mnie pytanie natury naukowej bezpośrednio związane z medycyną. Dlaczego nie jest możliwe dokonanie przeszczepu rdzenia kręgowego w przypadku jego przerwania? Albo zastąpienie "brakujących miejsc" jakimś alternatywnym przewodnikiem?
Odpowiedział
dr hab. n med. Andrzej Maciejczak, prof. UR
neurochirurg
Przede wszystkim przerwanie rdzenia (czyli jego fizycznej ciągłości anatomicznej) w wyniku urazu jest wyjątkowe i niezmierne rzadkie.
Paraliż po urazie rdzenia nie wynika z jego "przecięcia" czy "przerwania", ale stłuczenia. Stłuczenie jest obszarem martwicy krwotocznej (czymś takim jak np. siniak w skórze) w środku rdzenia, a zejściem stłuczenia po kilku miesiącach jest "dziura" w centralnej części rdzenia. Rdzeń to tkanka nerwowa (komórki nerwowe zwane neuronami oraz ich wypustki zwane aksonami). Tkanka nerwowa jest jedyną tkanką u ssaków która się nie regeneruje. Inne tkanki jak kość, nabłonek, mięśnie itd. się regeneruja.
Na przykład nasza kość udowa wcale nie jest tą samą kością co np. kilka dni wcześniej albo nawet kilka godzin wcześniej. Po wielu miesiącach jest już zbudowana z innych komórek niż kilka miesięcy wcześniej. Starsze komórki kości udowej "umierają", a ich miejsce zajmują nowe, które powstały w wyniku podziałów komórkowych. I taki "obrót" odbywa się nieustannie. Dlatego złamana kość w końcu wygoi się, czyli "odtworzy" i zrośnie. Z tkanką nerwową niestety tak nie jest, gdyż się nie regeneruje.
Od dawna naukowcy próbują w swoich laboratoriach badawczych "zmusić" rdzeń kręgowy zwierząt doświadczalnych do regeneracji. W tym celu wszczepia się komórki macierzyste do uszkodzonego rdzenia. Te komórki mają zdolność przekształcania się w neurony. Ich przemianę stymuluje się przy tym różnymi czynnikami (cząstkami białkowymi występującymi naturalnie w organizmie ssaków). Oprócz komórek macierzystych stosuje się komórki z błony węchowej lub nerwu węchowego, które są bardziej obiecujące niż komórki macierzyste, a ich pozyskiwanie nie budzi tyle kontrowersji (głównie natury etycznej), jak w przypadku komórek macierzystych.
Jak na razie nie próby regeneracji rdzenia są w fazie eksperymentów na zwierzętach i do tej pory żaden ośrodek badawczy nie uzyskał funkcjonalnej regeneracji rdzenia u zwierząt.
Próby regeneracji rdzenia wykonuje się także eksperymentalne u ludzi (zarówno z użyciem komórek macierzystych, jak i węchowych), ale nigdy i nigdzie nie uzyskano regeneracji udowodnionej faktami opartymi na dowodach naukowych.
Co do przeszczepienia rdzenia. Nawet gdyby pobrać od dawcy fragment rdzenia i "wszyć" go w uszkodzone miejsce, to i tak nic to by nie dało, gdyż jak napisałem neurony i aksony nie "odrastają", a musiałyby jakoś się połączyć (albo przerosnąć) przez przeszczepiony fragment rdzenia. Nie wspominam już o takim fakcie, że przeszczepiony odcinek rdzenia też składałby się z martwych komórek nerwowych.
Eksperymentalnie wszczepiano już "rurki" albo fragmenty nerwów obwodowych w ubytek rdzenia, przez który mogłyby przerosnąć aksony i neurony od strony nieuszkodzonej rdzenia. Pozostaje jednak problem "zmuszenia" tkanki nerwowej do takiego odrostu z powodu jej inherentnych właściwości: nieregeneracji i "nieodrastania". Pozostaje mieć nadzieję, że nauka w końcu znajdzie sposób, aby spowodować regenerację tkanki nerwowej.