Wpływ wysiłku fizycznego na cykl miesiączkowy

Pytanie nadesłane do redakcji

Witam. Jestem absolwentką AWF-u i planuję pracować jako osobisty trener. Lubię biegać i z tym wiąże się mój problem - kiedyś mocno i gwałtownie schudłam, bo biegałam dużo (4-5/tydz. po 55 min) i za mało jadłam, przez co przestałam miesiączkować. Chodziłam do ginekologów i w rezultacie powrót do regularnych miesiączek, bez lekarstw, zajął 3 lata. Gdy wszystko wróciło do normy, zaczęłam biegać tylko 2/tydz. po 35 min i regularnie miesiączkowałam, nie było problemów. Ostatnio zaczęłam biegać 3/tydz. po 45 min, jedząc właściwie i niestety miesiączka już się nie pojawiła. Jest to dla mnie dziwne - czy to oznacza, że bieganie mi szkodzi? Nie potrafię zrozumieć tego problemu zdrowotnego, więc postanowiłam zasięgnąć porady lekarza sportowego. Z góry dziękuję za pomoc. Pozdrawiam. MP

Odpowiedział

dr n. med. Ernest Kuchar
specjalista medycyny sportowej
Poradnia Medycyny Sportowej we Wrocławiu

Wtórny brak miesiączki jest częstym zjawiskiem u zawodniczek, niemniej trzeba pamiętać, że brak miesiączki może mieć bardzo wiele przyczyn, dlatego rozpoznanie zaburzeń miesiączkowania indukowanych przez wysiłek stawia się dopiero po wykluczeniu innych schorzeń. Zahamowanie miesiączek związane z dużymi obciążeniami treningowymi, dietą i silnym stresem można traktować jak wyraz adaptacji organizmu kobiety do "niesprzyjających dla ciąży" warunków, jak rodzaj "naturalnej antykoncepcji". Dowiedziono np., że miesiączka nie występowała u 16-letnich dziewcząt, które miały poniżej 17% tłuszczu w składzie ciała. Pojawienie się miesiączki wymagało uzyskania 22% tłuszczu. Co ważne, znaczenie ma nie tyle wysiłek fizyczny, co ograniczenia kaloryczne diety - chodzi o to, że dieta dostarcza zbyt mało kalorii w stosunku do zapotrzebowania zwiększonego przez wysiłek.
Duże znaczenie ma skłonność osobnicza. Do sportów, w których najczęściej występują zaburzenia miesiączkowania, należą przede wszystkim dyscypliny związane z elementem subiektywnej punktacji, jak np. gimnastyka, łyżwiarstwo, taniec czy biegi długodystansowe. Mechanizm zahamowania miesiączki w czasie intensywnych treningów polega na zahamowaniu pulsacyjnego wydzielania przez podwzgórze hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH), co z kolei zmniejsza stężenia hormonów przysadki LH i FSH.

Podsumowując, sam wysiłek fizyczny nie powoduje zahamowania miesiączkowania, problemem jest zbyt niskokaloryczna dieta w stosunku do zwiększonego zapotrzebowania. Proponuję zacząć od zasięgnięcia porady ginekologa, zbadania skład ciała i obliczenia wskaźnika BMI. Pomocne może być wykonanie testu ciążowego (wykluczenie ciąży) i wykazanie małych stężeń gonadotropin (LH, FSH). Jeżeli zostaną wykluczone pozostałe przyczyny zaburzeń miesiączkowania i odsetek tłuszczu okaże się zbyt mały, wskazane jest zwiększenie podaży kalorii w diecie (>30 kcal/kg/dzień).