×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Badania obrazujące zwężenie przestrzeni międzykręgowej

Pytanie nadesłane do redakcji

Co to jest zwężenie przestrzeni międzykręgowej na poziomie L5/S1? Czy można w jakiś sposób zapobiec dalszemu pogłębianiu, jak leczyć? Czym grozi taki stan?

Odpowiedział

dr hab. n med. Andrzej Maciejczak, prof. UR
neurochirurg

Przestrzeń międzykręgowa to termin używany najczęściej w opisach zdjęć radiologicznych kręgosłupa (ryc. 1). Przypuszczam zatem, że stąd wzięło się Pani/Pan pytanie. Jest to przestrzeń między sąsiednimi trzonami kręgowymi widoczna na zdjęciu rentgenowskim. Ta przestrzeń w rzeczywistości nie jest niczym "pustym", zajmuje ją bowiem w całości dysk (ryc. 2). Ponieważ dysk nie jest kością, to nie widać go na zdjęciu rentgenowskim. Na zdjęciu rentgenowskim widać bowiem tylko struktury kostne ciała. Tym samym radiolog nie może opisać na zdjęciu rentgenowskim, że obniżona jest wysokość dysku, gdyż dysku nie widać. Jedyne co może opisać, to że obniżona jest wysokość przestrzeni międzykręgowej. Oznacza to de facto to samo, ale - radiolog musi być w zgodzie z tym co widzi, a czego nie widzi bezpośrednio na zdjęciu.

Ryc. 1. Po lewej stronie zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa. A - przestrzeń międzykręgowa prawidłowej wysokości, B - przestrzeń międzykręgowa obniżona. Zdjęcie pokazuje tylko kości kręgosłupa, nie pokazuje natomiast dysków. Po prawej zdjęcie rezonansu magnetycznego kręgosłupa. To zdjęcie pokazuje już nie tylko kości kręgosłupa, ale i jego miękkie części (dyski). Niektóre dyski są ciemne (częściowo zwyrodniałe), inne jeszcze jasne (mniej zwyrodniałe).

Ryc. 2. Przy prawidłowej wysokości dysku otwory międzykręgowe są odpowiednio szerokie.

Jak zatem można uwidocznić w badaniach obrazowych dysk? Albo za pomocą tomografii komputerowej, albo rezonansu magnetycznego kręgosłupa. Najpełniej i najdokładniej dysk uwidacznia rezonans magnetyczny (ryc. 1). Samo obniżenie wysokości dysku czy przestrzeni międzykręgowej nie musi mieć żadnego znaczenia ani, tym bardziej, stanowić przyczynę jakichkolwiek dolegliwości. Obniżenie wysokości dysku/przestrzeni międzykręgowej jest najczęściej naturalnym efektem starzenia się kręgosłupa. W miarę upływu lat (a dzieje się tak od chwili narodzin człowieka) dysk starzeje się wraz z innymi tkankami. Dlatego siwe włosy, zmarszczki na twarzy, przygarbiona sylwetka, utrata dynamiki i siły mięśni to nie objawy choroby ani patologii, tylko starzenia organizmu. Podobnie jest z dyskiem. Jak inne objawy starzenia, obniżenie wysokości przestrzeni międzykręgowej, u jednych może pojawiać się wcześniej, a u innych dużo później.

Obniżenie wysokości przestrzeni międzykręgowej może być także wyrazem przedwczesnego zużycia dysku, czyli pojawiać się wcześniej, niżby to wynikało z wieku chorego. Takie zużycie nazywa się w języku medycznym zwyrodnieniem i zwykle bywa efektem nieprawidłowych przeciążeń działających długotrwale na kręgosłup, z których nierzadko nie zdajemy sobie sprawy (np. praca w niektórych pozycjach, czy nawyk siedzącego trybu życia). Ale podobnie jak to ma miejsce w naturalnym procesie starzenia dysku, także jego przeciążeniowe zwyrodnienie nie musi być powodem jakichkolwiek dolegliwości.

Przebyte w przeszłości incydenty bólów kręgosłupa na różnym tle mogą być następną przyczyną obniżenia wysokości dysku/przestrzeni międzykręgowej. Nawet jeśli od dawna już nie dokuczają choremu, mogą zostawić ślad w postaci obniżenia wysokości przestrzeni międzykręgowej. Tylko w niektórych sytuacjach obniżenie wysokości dysku/przestrzeni międzykręgowej może być powodem dolegliwości. I to nie samo obniżenie wysokości dysku, ale zmiany, które tworzą się w kręgosłupie wtórnie do obniżenia wysokości. Te wtórne zmiany to przeciążenie stawów kręgosłupa, zwanych stawami międzykręgowymi (ryc. 2). Stawy międzykręgowe wraz z elastycznym dyskiem umożliwiają ruchomość pomiędzy kręgami kręgosłupa. Przeciążone stawy generują bóle krzyża (pleców).

Inna zmiana wtórna do obniżenia wysokości dysku to zwężenie światła otworów międzykręgowych, przez które wychodzą z kręgosłupa korzenie nerwowe, zwane popularnie, acz nieprawidłowo "korzonkami" (ryc 3). Zwężenie otworów międzykręgowych może uciskać korzenie i powodować bóle promieniujące wzdłuż kończyny dolnej. Taki bóle nazywa się rwą kulszową. Wreszcie bóle krzyża czy rwa kulszowa, jeśli są obecne u chorego, u którego stwierdzono obniżenie wysokości dysku/przestrzeni międzykręgowej, nie muszą mieć żadnego związku z tą przestrzenią, tylko z całkiem innym segmentem kręgosłupa. Nierzadko bywa tak, że boli segment kręgosłupa, który ma prawidłową wysokość, ten zaś z obniżoną wysokością jest całkowicie niewinny.

Ryc. 3. Przy obniżonej wysokości dysku otwory międzykręgowe deformują się i są zwężone (korzenie nerwowe mogą być w nich ściśnięte, przez co powstaje ból zwany rwą kulszową).

Dlatego zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa niewiele wnosi do diagnostyki bólów kręgosłupa i jakiekolwiek nieprawidłowości widoczne na takim zdjęciu nie muszą, choć mogą być odpowiedzialne za dolegliwości kręgosłupowe. To czy obniżona wysokość dysku jest lub nie jest przyczyną bólów rozpoznaje się na podstawie dodatkowych badań obrazowych (głównie rezonansu magnetycznego) oraz w konfrontacji z charakterem dolegliwości.

09.12.2013
Wybrane treści dla Ciebie
  • Badania radiologiczne
  • Radiogram klatki piersiowej
  • RTG oczodołu
  • Diagnostyczne badania radiologiczne (badania RTG)
  • Badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego
  • RTG klatki piersiowej
  • Diagnostyka obrazowa układu mięśniowo-szkieletowego
Inne pytania
  • Przyczyny nadpłytkowości
  • Zespół Chiariego
  • Wciągnięcie brodawki sutkowej
  • Problem małych piersi
  • Protruzja a przepuklina krążka międzykręgowego

Publikacje, którym ufa Twój lekarz

Medycyna Praktyczna jest wiodącym krajowym wydawcą literatury fachowej. 98% lekarzy podejmuje decyzje diagnostyczne lub terapeutyczne z wykorzystaniem naszych publikacji.