Zasady profilaktyki po ugryzieniu przez psa

Pytanie nadesłane do redakcji

Jakie środki powinny być przepisane w wypadku ugryzienia przez psa (własny, szczepiony, chowany w ogrodzie)?

Odpowiedział

dr n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

Wścieklizna jest niemal zawsze chorobą śmiertelną, której jednakże można skutecznie zapobiegać za pomocą szczepień ochronnych oraz właściwego postępowania poekspozycyjnego: odpowiedniego opatrzenia rany oraz szybkiego rozpoczęcia szczepień. W rozwiniętych krajach Stanach Zjednoczonych, Europie i Polsce dzięki szczepieniom zwierząt i ludzi notuje się jedynie pojedyncze przypadki wścieklizny u ludzi pomimo dziesiątek tysięcy ekspozycji typu pogryzienia przez zwierzęta.

Najważniejszym wstępnym elementem zapobiegania wściekliźnie jest właściwe postępowania z raną. Jeśli to możliwe, zalecane jest gruntowne, dokładne umycie miejsca ekspozycji (np. rany kąsanej, zadrapania, oślinienia) wodą z mydłem. Następnie można ranę zdezynfekować środkiem na bazie spirytusu lub np. powidonem jodu. Oczyszczenie rany jest bardzo ważne – w badaniach na zwierzętach dowiedziono, że samo oczyszczenie rany zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia wścieklizny o 90%.

Następnie wskazana jest konsultacja lekarza chorób zakaźnych. Na podstawie wywiadu dotyczącego ekspozycji i danych na temat lokalnej sytuacji epidemiologicznej (jak często wścieklizna występuję na terenie, gdzie doszło do ekspozycji), lekarz decyduje czy celowe jest podanie swoistej immunoglobuliny i szczepionki. Rozpoczęcie profilaktyki poekspozycyjnej można odłożyć do czasu potwierdzenia wścieklizny u zwierzęcia, o ile zwierzę, które ugryzło człowieka nie miało objawów choroby podczas ekspozycji i jest możliwa jego 15-dniowa obserwacja weterynaryjna – zalecenie dotyczy wyłącznie psów i kotów. W opisanym przypadku (własny pies szczepiony przeciwko wściekliźnie) prawdopodobieństwo wścieklizny jest bardzo małe i można wstrzymać się z profilaktyką poekspozycyjną pod warunkiem poddania psa 15-dniowej obserwacji weterynaryjnej. Jeśli pies w czasie obserwacji będzie zdrowy, nie mógł zarazić wścieklizną w chwili narażenia i podanie szczepionki nie jest potrzebne.

Podsumowując, właściwie zastosowana profilaktyka poekspozycyjna pozwala uniknąć zachorowania u prawie wszystkich osób zagrożonych wścieklizną. Zastosowana profilaktyka wścieklizny będzie zależała od rodzaju ekspozycji, od tego czy zwierzę można podać obserwacji oraz od historii poprzednich szczepień. Postępowanie poekpozycyjne zależy od indywidulanej sytuacji i powinno być zgodne z obowiązującymi zaleceniami (zgodnie z wytycznymi Programu Szczepień Ochronnych).

Przy okazji profilaktyki wścieklizny powinno się pamiętać o profilaktyce innych chorób, które również zagrażają przy zabrudzeniu rany przede wszystkim o tężcu.